Kryeministri Edi Rama dhe homologu i tij serb, Aleksandër Vuçiç, kanë zhvilluar një debat televiziv për emisionin Okruzenje (Fqinjësi), të regjistruar gjatë samitit të Vjenës, i cili është përqëndruar kryesisht në perspektivën e dy vendeve në Bashkimin Evropiane.
Debati është transmetuar të hënën në mbrëmje në Televizionin Publik Shqiptar (TVSH) dhe në të njëjtën kohë edhe në vendet e tjera të rajonit në Kosovë (RTK1), Serbi (RTS 1) dhe Maqedoni (Alsat M)”.
Duke folur për mungesën e komunikimit poltik mes dy veneve 25 vitet e fundit, kryeministri Rama tha se, “kemi mjaftueshmërisht përgjegjësi për të mos u vonuar sot dhe nuk mund të mbajmë përgjegjësi edhe për 25 vjet përpara. Kjo që ndodh sot do të kishte qenë mirë të ndodhte 25 vjet përpara, por tani ajo çka ne duhet të bëjmë është që pas 25 vjetësh të mos qajmë faktin që në 25 vjet, që tani e deri atëherë, nuk bëmë atë që duhet”.
Duke folur për Samitin e vitit të shkuar, Rama u shpreh se, “Shqipëria dhe Serbia, por edhe shqiptarët dhe serbët në tërësi, mund të bëjnë për Ballkanin atë që francezët dhe gjermanët bënë për Europën pas Luftës së Dytë Botërore. Bashkëpunimi rinor ishte një nga instrumentet e atij procesi historik, që solli në formësimin e Bashkimit Europian”.
Në debatin televiziv kryeministri i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, u shpreh se “do te ishte mirë të ishim takuar edhe më pare. Në Serbi ka shumë të atillë që do të thonë se si jam ulur dhe po flas, se kam nënçmuar Serbinë apo dicka tjetër dhe do të ketë të atillë edhe në të ardhmen pasi të gjitha i kemi provuar. Tani do të përpiqemi në një mënyrë tjetër duke i respektuar edhe ata, por në radhë të parë të respektojmë vetën dhe popullin tonë. Unë kam qene dhe mbetem serb dhe jamë krenar për ketë, ashtu siç edhe Rama do të jetë gjithmonë krenar se është shqiptar. Në kemi hapur një faqe të re mes dy vendeve dhe sot kemi filluar të bisedojme dhe të përpiqemi të eksportojmë sa më shumë në Shqipëri dhe ato të kalojnë në Serbi. Nga kjo do të kemi dobi dhe do fitojmë më tepër dhe njerëzit do të jetojnë më mirë”.
Përsa i përket bashkëpinimit mes dy vendeve, kryeministri i Serbisë, Vuçiç ,u shpreh se “Serbia dhe Shqipëria kanë biseduar ngushtë për bashkëpunimin dhe jam i intersuar për diçka të rëndësishme, pasi shqiptarët kanë patur qendrim racist ndaj serbëve dhe serbët po ashtu ndaj shqiptarëve dhe ne do të bashkëpunojmë në këtë drejtim dhe bashkëpunimi ynë të shkojë në të mirë të qytetarëve tanë në shkëmbime kulturore e ekonomike, që të mësojmë për njëri- tjetrin me shumë dhe të bashkëpunojmë po më shumë me një këndvështrim të ri”.
Ndërsa për bashkëpunimin ekonomik, Vuçiç u përgjigj se “Bashkëpunimi ka nisur nga kjo që kemi bërë sot së bashku. Tërë ajo befasi për dikë por ne së bashku jemi këtu dhe kemi kërkuar së bashku hartimin e planit për studimin e fizibilitetit, pra studimin për zbatueshmëri për ashtuquajtruri projet–dokumentacionit për rrugën Nish-Prishtin-Durrës dhe bashkë kemi punuar për këtë projekt se është e rëndësishme për të dy popujt tanë dhe rajonin në tërësi”.
Për ndeshjen e futbolit, të cituar nga Rama, Vuçiç tha se” Rama më ka ftuar në Tiranë dhe unë do të shkoj ta ndjek ndeshjen në Elbasan. Pastaj do të merremi vesh se si serbët do të ndërtojnë hotele në Durrës e të investojnë në Shqipëri”.
Nërsa për çeshtjen e paqës në rajon, Vuçiç u përgjigj se “Ne nuk bisedojmë për luftrat as të 1945, aë ato të perandorisë otomane, apo lidhjen e Prizrenit, por ne flasim në mënyrë precise për bashkëpunimin dhe ato që na interesojnë për të ardhmen. Ne flasim edhe me përfaqesuesit e Prishtinës dhe kemi nënshkruar marreveshje në Bruksel dhe askush nuk duhet të mërzitet dhe kjo do të ndodhë edhe në të ardhmen. Gjuha e urrejtjes nuk ka kuptim dhe e vetmja zgjidhje është bashkëpunimi i një politike normal se kjo është më shumë mirëqenje”.
Lidhur me pyetjen se cfarë do të doni të shihni ndryshe në politiken shqiptare, Vuçiç tha se “nuk hyjmë në ato gjëra ne bashkëpunojmë. Edi Rama eshte politikan boteror, ndersa une lokal. Unë nuk mund t’i ndryshoj qëndrimin Ramës për Metohine, por kjo nuk do të thotë se nuk do bashkëpunojmë ne vazhdimesi për paqe në Ballkan”.
Debati televiziv mes Kryeministrit Edi Rama dhe Kryeministrit serb Aleksandër Vuçiç:
Pyetja 1
Zvezdana Kovaç: Zoti Rama, a mund të kompensojmë këtë çerek shekulli, për të cilin po flet Voja dhe nëse mundemi të kompensojmë shumë mundësi të humbura në disa dekadat e fundit?
Kryeministri Edi Rama: Mirëmbrëma!
Faleminderit për ftesën. Besoj se kemi mjaftueshmërisht përgjegjësi për të mos u vonuar sot dhe nuk mund të mbajmë përgjegjësi edhe për 25 vjet përpara. Edhe pse ka të drejtë kur thotë që kjo që ndodh sot do të kishte qenë mirë të ndodhte 25 vjet përpara, por tani ajo çka ne duhet të bëjmë është që pas 25 vjetësh të mos qajmë faktin që në 25 vjet, që tani e deri atëherë, nuk bëmë atë që duhet.
Pyetja 2
Nenad Sebek: Sa keni ecur, zoti Rama, me këtë zyrë? Në samitin e Vjenës është paralajmëruar. Ku jemi tani, në cilën fazë?
Kryeministri Edi Rama: Ne nuk e kemi shpikur këtë nismë. Besoj që ne themi gjënë e duhur, kur themi që; Shqipëria dhe Serbia, por edhe shqiptarët dhe serbët në tërësi mund të bëjnë për Ballkanin atë që francezët dhe gjermanët bënë për Europën pas Luftës së Dytë Botërore. Bashkëpunimi rinor ishte një nga instrumentet e atij procesi historik, që solli në formësimin e Bashkimit Europian. Ne, mbi bazën e kësaj eksperience kemi vendosur që të vëmë në jetë këtë mekanizëm, por nuk është vetëm ky. Ne kemi folur edhe për Unionin Ekonomik, në mënyrë që realisht të zgjerojmë tregun, sepse, në qoftë se flasim për infrastrukturë dhe për rrugë, fjala vjen, rrugën Nish-Prishtinë-Durrës, atëherë duhet të jemi të përgatitur që ajo rrugë të jetë një rrugë pa barriera tarifore dhe që të jetë një rrugë ku jo vetëm njerëzit, por edhe mallrat qarkullojnë lirisht. Pra, midis nesh të ndërveprojmë si në Europë.
Pyetja 3
Kryeministri Edi Rama: Dua të forcoj në atë që tha më parë kolegu. Bashkëpunimi rinor është një instrument i rëndësishëm për t’i afruar njerëzit, pikërisht për të bërë të mundur që nesër të ketë të rinj, që duan të shkojnë të studiojnë serbishten në Beograd dhe të rinj serbë që duan të studiojnë shqipen në Tiranë, pasi jemi shumë afër.
Po jap një shembull tjetër; Përpara se të vinim këtu ishim në Komunitetin e Energjisë. Serbia, burimin kryesor të energjisë e ka nga qymyri, ne e kemi nga uji. Atëherë, në rast se ne kemi një treg të përbashkët dhe një administrim të përbashkët të energjisë përfitojmë të dyja palët dhe nëse ky treg i përbashkët i energjisë është rajonal, rajoni ynë ka potencialin që të shesë energji me çmim më të ulët për të tjerët dhe të jetë komplementar brenda vetes, duke bërë një shfrytëzim shumë më racional të burimeve se ç’e bëjmë sot.
Pyetja 4
Srgjan Vidoeski: Duke marrë në konsideratë nivelin e lartë të mosbesimit që të rinjtë kanë kundrejt politikanëve, nacionalizmin e fortë ekzistues në rajon dhe mungesën e kredibilitetit që kanë shumë politikanë, cilat mekanizma politikë të vihen në dispozicion për të siguruar vazhdimësinë e mbështetjes politike, zbatimin e suksesshëm të Zyrës rajonale për Bashkëpunim Rinor?
Kryeministri Edi Rama: Është modë që kur thua politikan ke thënë në të njëjtën kohë, gjërat më të këqija. Ne nuk kemi si t’ia bëjmë, ne do të vazhdojmë të bëjmë më të mirën tonë. Në ndërkohë, unë besoj që shenjëstrimi, targetimi i politikanëve si arsyeja pse të rinjtë nuk janë aty ku do të donin të ishin, përdoret shpesh si një alibi për të mos qenë drejtpërdrejtë të përfshirë dhe për të mos qenë drejtpërdrejtë aktivë dhe protagonistë në jetën publike, në jetën ekonomike, në jetën politike dhe unë them gjithmonë një gjë: të gjithë të rinjtë që thonë nuk merrem me politikë, sepse politika është një e gjë e keqe, bëjnë një gabim fatal, sepse politika ndërkohë merret me ta dhe sa më pak ju të merreni me politikë, aq më shumë do t’i vuani ato që politika bën sipas jush, gabim për ju.
Pyetja 5
Kryeministri Edi Rama: Është shumë interesante, sepse, kur duket sikur deri para një viti ishim rehat se nuk i përgjigjeshim pyetjeve, se konsiderohej sikur tjetri nuk ekzistonte, tani që ka ndodhur përmbysja historike e marrëdhënieve mes nesh, duket sikur i përgjigjemi pyetjeve edhe për pasoja që ne i kemi sot, por që nuk janë krijuar as gjatë këtij viti, as qysh se ne jemi në qeveri. Sepse nuk ishim ne që sollëm varfërinë, që sollëm papunësinë, që sollëm dëshpërimin social, që erdhën si rezultat politikash të gabuara etj..
Ne kemi sjellë një mundësi të re dhe po përpiqemi, qoftë secili brenda vendit për të bërë reforma të munguara për vite të tëra dhe qoftë në raport me Bashkimin Europian, për të ndërtuar jo një proces që e zëvendëson procesin e integrimit të çdo vendi në Europë, por një proces që na vendos në një pozicion të ri si rajon, në raport me këtë mundësi të re, për të bërë të mundur që nga suksesi politik të kalohet në suksesin ekonomik dhe që gjithçka rajoni ka nevojë si infrastrukturë e me radhë të mund të jetë fryt i një niveli të ri bashkëpunimi me Bashkimin Europian.
Sigurisht që kjo do të kërkojë kohë. Sigurisht që as Shqipëria, as Serbia dhe as Ballkani nuk mundet të bëhen nesër Gjermani, Francë apo kë të doni. Ajo që është e rëndësishme është se jemi në një situatë krejtësisht të re, krahasuar me një vit më parë. Po ju jap një shembull. Një vit më parë, të gjithë e mbani mend, ndeshjen e futbollit në Beograd. Në datën 8 do të jetë ndeshja e kthimit. Zyra e Bashkëpunimit Rinor do të jetë e përfshirë dhe ne do të ftojmë një numër të konsiderueshëm të rinjsh nga Serbia, studentë apo … – kjo është një gjë që po punojmë – që do të takohen me të rinj shqiptarë dhe bashkërisht do të shkojnë në stadium, jo për të krijuar probleme apo për të sharë njëri-tjetrin, por për të sjellë shembullin e këtij momenti kaq transformues. Për pak shkuam në luftë për një top futbolli, e kuptoni! Tani jemi këtu, duke diskutuar për gjëra që deri para një viti as nuk mund t’i imagjinonim.
Pyetja 6
Për çështjen e Kosovës:
Kryeministri Edi Rama: Është shumë e qartë që ka një mosdakortësi të plotë mbi këtë çështje, përsa i përket statusit të Kosovës, por ajo që ka rëndësi është që kjo mosdakortësi, nuk është më si përpara disa kohësh një arsye për të qenë barrikada kundër njëri-tjetrit, por është një aspekt që na ndan, pa na penguar që të bashkëpunojmë.
E faktikisht, vazhdojnë të hidhen hapa konkretë në dialogun mes Serbisë dhe Kosovës, që janë hapa që shkojnë në të mirë të një procesi që do të ketë kohën e vet.
Nga ana tjetër, unë dua të përfitoj nga rasti, jo për të folur këtu sot pse Serbia nuk njeh Kosovën, por për të thënë një gjë tjetër, pse Kosova sot është i vetmi vend dhe i vetmi popull pa të drejtë për të lëvizur lirisht në BE. Në këtë aspekt nuk është përgjegjësia e Serbisë, është përgjegjësia e BE-së. Është një turp dhe është një padrejtësi që BE-ja mban mbyllur atje brenda një popull, që është i vetmi popull në Europë që nuk lëviz dot pa vizë.
Pyetja 7
Nenad Šebek: Zoti Rama, a është pas, koha kur fqinjët e Shqipërisë kanë konsideruar se Shqipëria e madhe është projekt të cilin duhet ta kundërshtojnë, a është projekti i Shqipërisë së madhe ende i gjallë?
Kryeministri Edi Rama: Jemi këtu duke diskutuar për një Union ekonomik, i cili do të transformojë të gjithë hapësirën tonë të përbashkët, Serbia, Kosova, Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia, Bosnja, në një hapësirë pa asnjë barrierë, njësoj siç është hapësira midis Gjermanisë, Italisë, Francës, brenda BE-së.
A ka kuptim që të vazhdohet të flitet për “Shqipërinë e madhe” në këto kushte, kur jemi në një botë krejtësisht tjetër, në një kohë tërësisht tjetër dhe kur mundësitë për të qenë bashkë janë tërësisht të tjera?!
Unë besoj që të gjitha këto mite të së shkuarës janë ushqim për barkun e një nacionalizmi primitiv që nuk ka lidhje fare me botën që meritojnë të rinjtë që sot zgjedhin të ikin, apo që qëndrojnë dhe nuk kanë akoma atë që meritojnë.
Pyetja 8
Kryeministri Edi Rama: Nuk është se unë kam bërë një deklaratë se ishin zgjedhje. Unë kam besuar dhe besoj se ëndrra e shqiptarëve për të jetuar bashkë është legjitime. Por, në shekullin e sotëm këtë ëndërr nuk duhet t’ia u lëmë në dorë forcave që ushqehen me mitet e së shkuarës.
Këtë ëndërr duhet ta realizojmë si një ëndërr europiane dhe të jetojmë së bashku, dhe jo vetëm mes shqiptarëve, por edhe me serbët, edhe me kroatët, edhe me malazezët, në BE. Rruga e BE-së është dhe rruga e bashkimit mes nesh si shqiptarë, dhe së bashku me të tjerët.
Ajo që unë kam thënë dhe unë e them prapë, nëse BE nuk do të jetë strategjike me Ballkanin dhe nuk do t’ua bëjë të mundur popujve të Ballkanit që të jetojnë sëbashku me njëri-tjetrin, serbët të ndjejnë se janë bashkë, pavarësisht se mund të kenë kufij sot administrativë, shqiptarët të jenë bashkë, pavarësisht se mund të kenë kufij administrativ, atëherë sigurisht që forcat e së shkuarës, mitet e së shkuarës janë gati të rikthehen dhe të na tejkalojnë ne që jemi shumë qartësisht të pozicionuar për një Shqipëri europiane, për një Serbi europiane, Ballkan europian. Kjo është bindja ime.
Pyetja 9
Nenad Šebek: Zoti Rama, cili është ai ndryshim, të cilin do të dëshironit ta shihnit në politikën e qeverisë serbe dhe e njëjta pyetje edhe për juve zoti Vuçiç, kur është fjala për qeverinë shqiptare?
Kryeministri Edi Rama: Ai e di se çfarë ndryshimi do të doja unë në politikën e Serbisë, por nuk jam duke e përsëritur. E kam thënë në Beograd. Ndërkohë që, ajo që dua të nënvizoj është që unë habitem me pyetjen “Çfarë mund të jenë interesat e përbashkëta?”. Më thoni një gjë që është e rëndësishme për të ardhmen e popullit serb, e familjeve, e të rinjve në Serbi, që nuk është e rëndësishme për të ardhmen e popullit shqiptar, e familjeve, etj. Ne jemi vende të vogla. Ne jemi ekonomi të vogla. Ne duhet sa më shpejt ta kuptojmë që së bashku bëhemi një treg interesant dhe fatmirësisht arrijmë që pasuritë e përbashkëta natyrore dhe territorin e përbashkët ta kthejmë në një aset të përbashkët, aq më shpejt do të mund t’i japim një perspektivë tjetër shoqërive tona. Kjo është e qartë.
Këtë vit kanë ardhur trefish turistë serbë në Shqipëri. Jam i bindur që vitin tjetër do të jenë dhjetëfish. E ky do të jetë interes i përbashkët. Për serbët sot, deti është më i madh, sepse përfshihet edhe deti i Shqipërisë si një mundësi për të shkuar dhe për të bërë turizëm, për shqiptarët janë të ardhurat. Sikundër, nga ana tjetër, unë pres me padurim që të shoh investitorë serbë në Shqipëri edhe në turizëm, edhe në fusha të tjera dhe të shikojmë kompani të përbashkëta.
Pyetja 10
Kryeministri Edi Rama: Sa herë unë kritikoj BE-në, kur mbaroj ai thotë: Bravo! Shumë mirë bëre! I kemi ndarë rolet, nuk ka problem. Ajo që është e rëndësishme, është ajo që ne tanimë kemi filluar të ndërtojmë një partneritet edhe në raport me institucionet financiare.
Fakti që BERZH-i, Banka Europiane e Investimeve janë së bashku të interesuar tanimë që bashkërisht të ndërtojmë rrugën për projektet që kanë interes të përbashkët, është diçka që nuk mund të imagjinohej deri një vit më parë.
Dua të them dhe një gjë. Më tregoni sot një tjetër histori suksesi të politikës së jashtme, komunitetit ndërkombëtar, përveç historisë së suksesit të këtij rajoni. Më thoni një. Më thoni një pjesë të botës ku janë të angazhuar me shumë më tepër para, me shumë më tepër probleme, për veten e vet dhe kanë sukses. Kjo është një histori suksesi europiane dhe është një histori suksesi që ka në bazë aspiratën tonë, në emër të popujve tanë për t’u bërë pjesë e BE. Por kjo nuk është një histori suksesi që mund të vazhdojë pa fund, nëse BE nuk kupton se ky rajon është pjesë e pandashme e Europës, nuk është një rajon diku, por është një rajon në mes të europës. Është një çështje jo vetëm e jona, është një çështje e përbashkët që ne të bëhemi pjesë e BE.
Pyetja 11
Kryeministri Edi Rama: Sipas asaj që tha Kryeministri, mua më takon të bëj prapë që të bëj ndonjë kritikë Europës. Unë do të them vetëm kaq, që realisht është një shembull i thjeshtë dhe shumë domethënës. Serbia me problemet e mëdha që ka, detyrohet të presë refugjatë dhe i trajton shumë herë më mirë se sa vende të tjera që arrijnë të ngrenë edhe mure, dhe që janë vende të BE-së.
Unë shpresoj shumë që Europa të pushojë së qeni një federatë egoizmash kombëtare.
